Miejski Ośrodek Kultury w Rudniku nad Sanem realizuje projekt „Wikliniarstwo – rzemiosło o niezwykłej tradycji” w ramach programu „Kultura ludowa i tradycyjna”.
Kluczowym celem projektu jest propagowanie kultury regionu oraz wzmacnianie potencjału i uwydatnienie roli depozytariuszy rzemiosła wikliniarskiego w Rudniku nad Sanem, wpisanego w 2018 roku jako Plecionkarstwo w Polsce na Krajową listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego.
W ramach inicjatywy podjęty został szereg działań mających na celu upowszechnianie i promowanie tradycji wyplatania, wzbudzenie zainteresowania lokalnym dorobkiem kulturowym oraz rozwijanie poczucia tożsamości lokalnej. Podczas cyklicznego wydarzenia „Wiklina 2025” zorganizowany został pokaz mody wiklinowej. Kolejnym elementem projektu są warsztaty wyplatania skierowane do dzieci, młodzieży, dorosłych, seniorów i osób z niepełnosprawnościami, poprowadzone w okresie letnim przez mistrzów rzemiosła. Zakończą się konferencją w Centrum Wikliniarstwa pt.: „Jak w końcu XIX wieku swe wyroby promowała Szkoła Koszykarska w Rudniku” poprowadzoną przez Annę Feliks – kuratora Muzeum Wnętrz w Otwocku Wielkim. Kluczowym elementem realizowanego projektu będzie odsłonięcie form wiklinowych wykonanych przez artystów rzemiosła biorących udział w Plenerze Wikliny Artystycznej oraz otwarcie w galerii Centrum Wikliniarstwa czasowej wystawy wikliny użytkowej ze zbiorów Fundacji „Ocalić od Zapomnienia” im. Stanisławy Tutki.
Inicjatywa to także wyjazdy studyjne do ośrodków związanych z wikliniarstwem:
- Otwocka, Wielkiego, gdzie uczestnicy zwiedzili galerię wiklinowych rzeźb powstałych w ramach ogólnopolskich plenerów wiklinowych oraz wzięli udział w warsztatach wyplatania poprowadzonych przez Wojciecha Świątkowskiego – prezesa Stowarzyszenia Polskich Plecionkarzy, członka Ogólnopolskiego Stowarzyszenia Plecionkarzy i Wikliniarzy
- Nałęczowa, gdzie od lat prowadzona jest klasa wikliniarstwa artystycznego. Na miejscu z uczestnikami wyjazdu spotkał się Mirosław Iwański – członek Warszawskiego Okręgu Związku Polskich Artystów Plastyków. Następnie uczestnicy wyjazdu zwiedzili placówkę edukacyjną, obejrzeli wystawę Ogólnopolskiego Biennale Form Użytkowych i Rzeźbiarskich Szkół Artystycznych, w skład której weszły ekspozycje z wikliny oraz wzięli udział w kolejnych warsztatach wyplatania
- Bolestraszyc, gdzie obejrzą obiekty wiklinowe zainstalowane w przestrzeni ogrodu.
Istotnym celem projektu jest również ochrona i zachowanie lokalnego dziedzictwa kulturowego. W ramach tych starań uczniowie Publicznej Szkoły Podstawowej nr 2 przeprowadzili badania ankietowe związane z wikliniarstwem jako filarem tożsamości lokalnej i regionalnej. Odbyły się w czasie wydarzenia „Wiklina 2025”, a ankiety, w oparciu o konsultacje z dyrektor Miejskiego Ośrodka Kultury w Rudniku nad Sanem, przygotowała dr hab. Katarzyna Smyk – profesor Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. Badania zostały poprzedzone warsztatem dla badaczy terenowych na temat celu badań i zasadom pracy z ankietą. Wyniki zaprezentują uczniowie oraz profesor Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej podczas konferencji w Centrum Wikliniarstwa kończącej projekt. Badania mają być kontynuacją starań o ochronę zjawiska związanych z projektem „Ochrona i wzmacnianie tradycji wikliniarstwa w Rudniku nad Sanem”.
Projekt zakłada rozszerzenie życia kulturalnego w regionie poprzez organizację działań nawiązujących do lokalnych tradycji i rzemiosła wikliniarskiego, zachęcając społeczność do podjęcia się wyplatania – czy to w formie pasji, czy też profesji. Założeniem projektu jest czerpanie właśnie z lokalnej kultury i historii aby rozbudzić w społeczności poczucie przynależności i dumy ze swojego pochodzenia. Zadanie ma kontynuować starania o wpis tradycji plecionkarstwa w Polsce na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości UNESCO. Stanowi kolejny krok do zaszczepienia w odbiorcach chęci aktywnego angażowania się w podtrzymywanie tradycji. Ma również uwydatnić wpływ wikliniarzy na kultywowanie tradycji oraz propagować rzemiosło na szerszą skalę. Istotnym elementem jest zaangażowanie dzieci i młodzieży będących pokoleniem przyszłości. Udział w projekcie pozwoli im głębiej zapoznać się z tradycjami, rozwinie ich kreatywność i więź ze swoją najbliższą okolicą. Zachęci ich również do podejmowania kolejnych działań na rzecz miejsca zamieszkania. Zadanie stawia także na podjęcie współpracy z ekspertami z różnych części Polski (Mazowsza, Lubelszczyzny i Podkarpacia), co pozwoli na budowanie wieloletniego wsparcia i wymianę doświadczeń.
„Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury”.
Kilka słów odnośnie warsztatów wikliniarskich
Przez okres wakacji organizowane są cztery 6-godzinne warsztaty wyplatania w Centrum Wikliniarstwa pod okiem mistrzów i znawców rzemiosła wikliniarskiego – Marcina Jakubowskiego i Ryszarda Machowskiego. Będą sprzyjać rozwojowi i podtrzymywaniu lokalnego dziedzictwa kulturowego. Wezmą w nich udział dzieci i młodzież, dorośli, seniorzy, osoby z niepełnosprawnościami oraz turyści odwiedzający Rudnik nad Sanem.
Informacje o Marcinie Jakubowskim, który poprowadzi warsztaty 22 lipca (w godz. 09.00 – 15.00)
Marcin Jakubowski wywodzi się z rodziny o wieloletnich tradycjach i to właśnie od niej zdobył całą wiedzę o plecionkarstwie i wiklinie. Ma duże doświadczenie w prowadzeniu szkoleń i warsztatów wikliniarskich. Prowadził m.in. zajęcia w ramach projekt realizowanego przez grupę nieformalną „Młodzi aktywni” – „Twórcze spotkania z haftem, ceramiką i plecionkarstwem”. Na 10-lecie Centrum Wikliniarstwa wplótł postać Michałka siedzącego na koniu. Wykonał również „Tańczące Eurydyki” i „Wiklinową Perłę”, wchodzące w skład Szlaku Wiklinowych Rzeźb. Brał udział w projekcie „O czym szumią wierzby w Rudniku nad Sanem… o rosnącym placu zabaw.” w ramach konkursu grantowego „Moja Mała Ojczyzna” tworząc 16 artystycznych wiklinowych artefaktów. Wyplótł także prezenty, które stały przed Urzędem Marszałkowskim w Rzeszowie jako świąteczna dekoracja. Z sukcesem bierze udział w międzynarodowych konkursach plecionkarskich zdobywając nagrody, np.: podczas Światowego Festiwalu Wikliny i Plecionkarstwa w Nowym Tomyślu, gdzie otrzymał wyróżnienie za kosz w kategorii kosz użytkowy. Brał udział w Plenerze Wikliny Artystycznej w ramach II i IV edycji Festiwalu Kultury Lasowickiej, podczas których na oczach gości wyplótł ważki i smoka. W 2023 r. Marcin Jakubowski zajął I miejsce w VI Międzynarodowym Konkursie Plecionkarskim w Poznaniu o nagrodę Grand Prix w kategorii „Tradycyjna Forma Dekoracyjna” podczas Światowego Festiwalu Wikliny i Plecionkarstwa w Poznaniu. Reprezentował również Polską Stolicę Wikliny podczas VIII Międzynarodowego Festiwalu Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego w Chengdu.
Informacje o Ryszardzie Machowskim, który poprowadzi warsztaty 05 i 19 sierpnia (w godz. 09.00 – 15.00)
Ryszard Machowskim plecionkarstwem zajmuje się od dzieciństwa, a sztukę wyplatania tradycyjnych wyrobów użytkowych przekazali mu rodzice. Z witek potrafi wypleść wszystko. Z czasem zaczął wyplatać współczesne artystyczne formy przestrzenne. Posiada tytuł czeladnika (2013 r. Izba Rzemieślnicza w Rzeszowie) oraz mistrza (2014 r. Izba Rzemieślnicza Małej i Średniej Przedsiębiorczości w Szczecinie). Prowadzi liczne warsztaty i pokazy plecionkarskie np. podczas Jarmarku Jagiellońskiego w Lublinie, w ramach Letniej Szkoły Plecionkarstwa. Brał udział w II, III i IV edycji Festiwalu Kultury Lasowiackiej. Wraz z żoną i córką uczestniczy w plenerach artystycznych i konkursach m.in. w Konkursie Wikliny Artystycznej “Fantazja” i w Międzynarodowym Konkursie Plecionkarskim na Światowym Festiwalu Wikliny i Plecionkarstwa w Nowym Tomyślu oraz Poznaniu. W jego ogrodzie można oglądać kilkumetrową wiklinową choinkę oraz pszczołę, a na Boże Narodzenie pojawia się również szopka wykonana w całości z wikliny. Na rudnickim Rynku możemy natomiast podziwiać m.in. smoka, łanię i ptaki. Państwo Maria i Ryszard Machowscy wykonali 17 kolekcję wiklinowej mody. Stroje zostały zaprojektowane przez pracownika Miejskiego Ośrodka Kultury i po raz pierwszy można je było podziwiać podczas imprezy „Wiklina 2024 Rudnik nad Sanem”. Najnowsza kolekcja została wykonana z wikliny gotowanej oraz białej, oprócz wiklinowych strojów powstały także efektowne nakrycia głowy oraz dodatki, np. broszka.
